تحلیل ساختار مکانی برخی از خصوصیات خاک با استفاده از روش زمین‌آمار (مطالعه موردی: مراتع غرب تفتان، شهرستان خاش)

پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرپذیری مکانی خصوصیات خاک در مراتع تفتان شهرستان خاش انجام شد. برای این منظور، پس از تعیین واحدهای همگن بوم­شناختی با استفاده از نقشه­های شیب، جهت، ارتفاع و همچنین نقشه زمین­شناسی با مقیاس 1:25000، نمونه­برداری از خاک به روش تصادفی- سیستماتیک در امتداد 3 ترانسکت 150 متری انجام شد. به­طور کلی، 24 نیمرخ خاک در منطقه حفر و از دو عمق 15-0 سانتی­متری و 30-15 سانتی­متری نمونه خاک برداشت شد. پس از نمونه‌برداری خصوصیات مورد­ بررسی شامل درصد سنگریزه، بافت، رطوبت اشباع، رطوبت قابل­دسترس، گچ، ماده آلی، اسیدیته و هدایت الکتریکی با روش­های استاندارد اندازه­گیری شد. به­منظور بررسی و تشریح ساختار فضایی خصوصیات خاک از روش کریجینگ در نرم­افزار +GS نسخه 9 استفاده شد. بعد از برازش مدل به تغییرنما و تعیین پارامترهای مدل، ارزیابی دقّت نتایج با روش ارزیابی متقاطع و با درنظر گرفتن دو پارامتر آماری میانگین انحراف خطا و میانگین مطلق خطا صورت گرفت. نتایج نشان داد که بیشتر خصوصیات مورد بررسی در هر دو لایه سطحی و عمقی خاک دارای مدل­های کروی و نمایی هستند. بر اساس نتایج، خصوصیاتی مانند آهک عمق اول (با اثر قطعه­ای 07/4 و ساختار مکانی 80/0)، آب قابل دسترس عمق اول و دوم (با اثر قطعه­ای 29/0 و 1/0 و ساختار مکانی 97/0 و 99/0) و خصوصیات مرتبط با بافت خاک (درصد شن، رس و سیلت) دارای ساختار مکانی قوی هستند اما برای برخی از خصوصیات مانند گچ، رطوبت اشباع، و سنگریزه هم در لایه سطحی خاک و هم در لایه عمقی، ساختار مکانی قوی مشاهد نشد. بالابودن مقدار خطا و اریبی برآوردها نشان می­دهد که به­علت بالابودن مقدار اثر قطعه­ای و ضعیف­بودن ساختار مکانی، کریجینگ نتوانسته بر اساس مدل برازش­شده برای متغیرهای سنگریزه عمق اول (با خطای 93/11 و انحراف 708/0-) و شن عمق دوم (با خطای 51/10 و انحراف 15/0) برآورد صحیحی انجام دهد.